İran ve Batılı ülkeler anlaştı

Nükleer müzakereleri sürdüren İran ve P5+1 ülkelerinin anlaşmaya vardığı bildirildi.

Reuters'a konuşan İranlı bir diplomat, nükleer programını kısıtlaması karşılığında Tahran'a uygulanan yaptırımların hafifletilmesini öngören anlaşmanın taraflarca kabul edildiğini söyledi. Anlaşmanın ardından İran'a uygulanan pek çok yaptırım ve ambargo kaldırılacak.

Batılı bir diplomat, Associated Press'e (AP) yaptığı açıklamada, son engellerin de aşılmasının ardından İran'la anlaşmaya varıldığını, bu kapsamda Birleşmiş Milletler müfettişlerinin, denetim amacıyla ülkedeki askeri tesislere girişleri konusunda uzlaşıldığnı belirtti.

"Çabalarımız sonuç verdi"

Adı açıklanmayan İranlı diplomat Reuters'a ," Çok yoğun ve sıkı çalışmamız sonunda bir anlaşmaya ulaştık. Allah halkımızı korusun." açıklamasını yaptı. Tarihi gelişme Avrupalı bir diplomat tarafından da teyit edildi. TASS haber ajansına açıklama yapan Avrupalı diplomat, "Anlaşma çok kısa sürede resmi kanallar aracılığıyla ilan edilecek" dedi. 

'Tüm dünya için bir umut işareti'

İran'ın nükleer programına ilişkin Avusturya'nın başkenti Viyana'da yürütülen müzakerelerde anlaşma sağlandığının bildirilmesinden sonra taraflar nihai anlaşma için son oturuma geçti.

İran ile Birleşmiş Milletler'in (BM) beş daimi üyesi ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya'nın oluşturduğu 5+1 ülkeleri arasında yürütülen müzakerelerde bu sabah anlaşma sağlandığı açıklandı. Bu gelişmenin ardından 5+1 ülkeleri adına müzakereleri yürüten AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ve İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, müzakerelerin son genel oturumu öncesinde kısa bir basın toplantısı düzenledi.

Yüksek Temsilci Mogrehrini, bugün alınacak kararın sadece İran'ın nükleer programıyla ilgili olmakla kalmayıp, uluslararası ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı ve diplomasi, koordinasyon ve işbirliğinin on yıllardır süren gerilim ve restleşmeyi sona erdirebileceğinin de göstergesi olacağını söyledi.

"Bu anlaşma tüm dünya için bir umut işareti" diyen Mogherini, böyle bir anlaşmaya özellikle bu dönemde çok büyük ihtiyaç duyulduğunu belirtti.

"Kimse için mükemmel değil ama..."

Mogherini'nin ardından söz alan İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ise anlaşmaya varılmak üzere olduğunu dile getirerek, "kazan-kazan" sonucunda emeği geçen herkese teşekkür etti. Zarif, "tarihi" olarak nitelediği anlaşmanın, uluslararası sorunların çözümü konusunda yeni bir ufuk ortaya koyacağını ifade etti.

" Anlaşma hiç kimse için mükemmel değil ama başarabildiğimiz buydu ve hepimiz için önemli bir başarı" diyen Zarif,anlaşma ile yeni bir umut sayfası açıldığını da kaydetti.

Silah ambargosu 5 yıl daha sürecek

Diplomatik kaynaklar, 100 sayfalık anlaşma metninin neredeyse tamamının üzerinde uzlaşıya varıldığını sadece silah ambargosuyla ilgili görüş ayrılığının giderilmeye çalışıldığını belirtiyor. Öte yandan anlaşmanın ayrıntılarını Reuters'a değerlendiren diplomatlar, BM'nin İran'a uyguladığı silah ambargosunun beş yıl daha yürürlükte kalacağını, füze yaptırımlarının da sekiz yıl kaldırılmayacağını belirtti.

"Borsaya 1 milyar dolar akacak"

Yatırım bankası Renaissance Capital'e göre dünyanın en büyük doğal gaz ve dünyanın dördüncü büyük petrol rezervine sahip İran yıllardır süren yalnızlığının sona erecek olması pek çok şirketin iştahını kabartıyor. 

Renaissance'dan analist Charles Robertson ve Daniel Salter'ın hazırladığırapaora göre, Ekonomik yaptırımların kaldırılmasıyla 77 milyonluk nüfusu sahip İran'ın Tahran  Borsası'nın 2016'da yabancı yatırımcıya açılması bekleniyor. Tahran Borsası açılmasını takip edecek ilk yılda 1 milyar dolarlık para akışına sahne olacak. 

Görüşmeler iki haftayı aşmıştı

Reuters'a konuşan kaynaklar ise, üzerinde çalışılan taslak anlaşmaya göre, Birleşmiş Milletler denetçilerinin gerekli görmeleri halinde İran'daki tüm tesisleri denetleyebileceğini bildirmişti.
ABD, İngiltere, Rusya, Fransa, Çin ve Almanya'dan oluşan 5+1 ülkeleri, İran'ın nükleer faaliyetlerinin daraltılmasıyla ilgili Viyana'da 17 gündür görüşmelerde bulunuyordu.

İran Dışişleri Bakanı Zarif, "çözümün an meselesi" olduğunu fakat Salı gününden önce anlaşma imzalanmayacağını ifade etmişti. 

Müzakere süreci

İran ile 5+1 ülkeleri arasında 24 Kasım 2013'te İsviçre’nin Cenevre kentinde geçici bir anlaşmaya imza atıldı. 

Nükleer faaliyetlerin kısıtlanması karşılığında yaptırımların gevşetilmesini öngören anlaşmaya göre, 20 Temmuz 2014'e kadar kapsamlı bir anlaşmaya ulaşması hedefleniyordu.

Bu kapsamda Şubat - Temmuz 2014 arasında gerçekleştirilen yedi turlu müzakereler sonucunda taraflar arasında "derin farklılıklar" olduğu gerekçesiyle süreç dört ay uzatıldı. Ağustos - Kasım 2014 arasında dört ay boyunca yürütülen müzakerelerde ilerlemeler kaydedilmesine rağmen kapsamlı bir çözüme ulaşılamadı ve müzakereler yedi ay daha uzatıldı.

Taraflar 2 Nisan 2015'te İsviçre’nin Lozan kentinde "çerçeve uzlaşmaya" vardıklarını ve kapsamlı anlaşma metnini 30 Haziran’a kadar yazacaklarını açıkladı. Ancak gecikmeler nedeniyle anlaşma Temmuz ayına sarktı.