”İran ekonomisi çökecek”

ANKARA - İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in hazırlattığı gizli bir rapora göre, Batılı ülkelerin İran'ın nükleer çalışmalarını askıya alması için uyguladığı yaptırım kararı nedeniyle ülke ekonomisi bir yılda çökebilir.

Fransa'da yayımlanan ekonomi gazetesi Les Echos'nun haberine göre, İran dini lideri Hamaney'in eylül ayı sonunda hazırlattığı raporda, yaptırımlara karşı sıkı önlemler alınmaması durumunda ülke ekonomisinin bir yıldan daha kısa sürede çökebileceğine ilişkin tehlikeler bulunduğu belirtildi.

İran Merkez Bankası ile Petrol ve Ekonomi Bakanlığı ekonomistlerinin hazırladığı raporda, Batılı ülkelerin özellikle ticaret, finans ve petrol sektörlerine yönelik uyguladığı yaptırımların ülke ekonomisine yönelik tehlikeleri artırdığına dikkat çekildi.

Rapora göre, gelirlerinin üçte ikisini oluşturan petrole yönelik yaptırımlardan önemli oranda etkilenen İran, ABD ve İran'la olan çıkarları arasında seçim yapan petrol şirketlerinin ülkedeki faaliyetlerini askıya almasından rahatsız. Örneğin Fransız Total, İngiliz-Hollanda ortaklığı Shell, Norveç şirketi Statoil, İtalyan Eni ve son olarak Japon Inpex İran'daki faaliyetlerini askıya aldı.

İran'da yaz aylarında günlük ortalama 3,5 milyon varil petrol üretilmesine rağmen, rafineri yatırımlarının eksikliği nedeniyle toplam benzin tüketiminin üçte birini ithal etmek zorunda kalabilecek. Yani yaptırımlar nedeniyle dünyanın üçüncü büyük petrol rezervine sahip ülkede yakıt tedariği ciddi bir sorun haline dönüşebilir.

İsviçreli Vitol ve Glencore, Hintli Reliance ve Rus Lukoil'ın ardından petrol ithalatının yarısını sağladığı Türk firması Tüpraş da Ağustos ayı sonunda faaliyetlerini askıya aldığını açıkladı. İran şu anda yakıt tedariğini, Türkmenistan, Çin, Venezuela ya da kaçak olarak Irak'tan sağlıyor.

Kıtlık ve iflas kapıda

Sanayide ise Koreli Kia, Alman Thyssen Eylül ayı sonunda faaliyetlerini durdururken, yaptırımlara uymak konusunda şirketleri, Caterpillar, Toyota, Daimler ve Hewlett-Packard izledi.

Allianz, Munich Re ve Lloyds, ülkedeki uçak ve kargo tedariğini sigortalamayı reddediyor.

Dış ticaret finansmanı daha karmaşık bir hale gelmeye başlayan ülkede, tüm Batılı bankalar, İran'la ilişkilerini sürdürmeyeceklerini açıklıyor.

İran'ın ithalat transferlerinin yarısını sağlayan Birleşik Arap Emirliği bankaları ise yaklaşık iki hafta önce İran'la tüm köprüleri attı.

Ülkeye uygulanan yaptırımların potansiyel etkisinin 10 milyarlarca doları geçmesi bekleniyor.

Raporda, ciddi bir krizi engellemek için sert önlemler alınması gerektiğine dikkat çekilerek, önlemlerin alınmaması durumunda en fazla bir yıl içinde ülkede sayısız iflas ve kıtlık oluşabileceği konusunda uyarıda bulunuldu.

Çin, Rusya ve Hindistan'a yönelik dış ticaretin acil olarak yeni koşullara uygun hale getirilmesi gerektiği vurgulanan raporda, ülkedeki gıda ve yakıt rezervlerinin artırılması ve teknik engellere rağmen Merkez Bankasının elinde bulunan dolar ve euro rezervlerinin, yuan gibi başka para birimlerine dönüştürülmesi gerektiğine işaret edildi.