Çin şimdi de gözünü uzaya dikti

ABD ve Rusya'dan sonra dahil olduğu “uzay yarışında”, son dönemdeki hızlı gelişimiyle öne çıkan Çin, küresel konumlandırma ve gözlem uyduları, yörüngede daimi uzay istasyonu inşası, Ay çalışmaları, Mars ve Jüpiter’i keşif gibi iddialı projeleriyle 2045’te “uzayın lideri” olmayı hedefliyor.

Çin Uzay Bilimleri ve Teknoloji Kurumunun (CASC) verilerinden derlenen bilgilere göre, ülke, gelecek üç yılda yörüngede insanlı uzay istasyonu inşa sürecine ağırlık verecek.

"Çang'ı-4” uzay aracının yıl sonuna kadar Ay’ın karanlık yüzeyine inerek keşif görevi yürütmesi ve “Çang'ı-5” insansız uzay aracının da gelecek yıl Ay’ın yüzeyinden numuneler toplayıp geri dönmesi bekleniyor.

Çin'in Mars keşif projesi, kara delik araştırmaları, yerli küresel uydu navigasyon sistemi ve yüksek çözünürlüklü yer gözlem uydu ağları hakkında yapılan çalışmaların da hız kazanması bekleniyor.

Ülkenin bu alandaki çalışmalarının “tamamen barışçıl amaçlar taşıdığını” savunan Çin makamları, bu anlamda uluslararası iş birliklerine hazır olduklarını da vurguluyor.

Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi ve en kalabalık nüfusuna sahip Çin’in, 2016-2020 dönemini kapsayan "13'üncü 5 Yıllık Kalkınma Planı"nda önemli yere sahip uzay programında attığı adımlar, uluslararası kamuoyu tarafından da dikkatle takip ediliyor.

Uzaya insanlı misyon gönderen üçüncü ülke

Çin,15 Ekim 2003’de Sovyetler Birliği ve ABD’den sonra yörüngeye insanlı uzay misyonu gönderen üçüncü ülke oldu. "Şıncou-5" adlı uzay mekiğiyle yörüngeye ulaşan Yang Livey, "Uzaydaki ilk Çinli" olarak tarihe geçti.

Bin 500 pilot arasından seçilen Yang’ı taşıyan Şıncou-5, 21 saat 21 dakika süren yolculuğunda yörüngede 14 kez döndü ve fırlatıldığının ertesi sabahı yeryüzüne güvenli bir iniş gerçekleştirdi.

Uzay boşluğunda ilk adımlar

Ülke, 12 Ekim 2005’te uzaya fırlattığı "Şıncou-6"nın ardından, insanlı "Şıncou-7"yi 25 Eylül 2008'de ülkenin kuzeybatısındaki Ciuçüen Uydu Fırlatma Merkezi'nden yörüngeye gönderdi. Bu uzay gemisinde Cay Cıgang, Liu Boming ve Cing Haypıng olmak üzere üç taykonot (Çinli astronot) bulunuyordu.

Görevleri, Çin'in insanlı uzay programının ikinci aşaması kapsamında uzay mekiği aracı dışında bir çalışma yürütmekti. Cay Cıgang, 27 Eylül 2008’de Çin’i temsilen uzay boşluğunda ilk adımlarını attı ve uzayda modül dışına çıkan ilk Çinli oldu. Cay'ın boşluktaki adımları, ülkesinin insanlı uzay programında bir "sıçrama” niteliğindeydi.

İlk uzay laboratuvarı “Gök Saray-1”

Üç taykonotun yaşayabileceği, 15 metreküplük bir bölmeye sahip, 8,4 metre uzunluğunda ve 3,35 metrelik çapa sahip, 8,5 ton ağırlığındaki "Tiangong-1" (Gök Saray-1) adlı ülkenin ilk uzay laboratuvarı, 29 Eylül 2011’de yörüngeye fırlatıldı.

Tiengong-1'in ana görevi, o dönem araştırılan teknolojileri test etmek, bir uzay aracıyla kenetlenmek ve uzay istasyonu kurulumu için deneyim kazanmaktı.

Bu modül, tasarlanan ömründen iki buçuk yıl daha uzun süre hizmet verdikten sonra bu yıl 2 Nisan'da misyonunu tamamladı.

İlk insanlı modül kenetlenmesi

"Şıncou-9" uzay aracı, yörüngede bulunan Tiangong-1 ile kenetlenmek üzere 16 Haziran 2012’de yörüngeye fırlatıldı.

Çin'in uzaydaki ilk modül kenetleme misyonu olan Şıncou-9 ve Tiengong-1, biri otomatik ve biri manuel olmak üzere iki kenetlenme testini başarıyla sonuçlandırdı.

İlk kadın taykonot

Bu misyonda görev komutanı olarak yer alan Cing Haypıng, mürettebat Liu Vang ve ilk kadın taykonot Liu Yang, Şıncou-9 uzay aracından Tiengong-1 modülüne geçti.

Bu misyon, Çin’in uzay istasyonu kurmak için kilit öneme sahip olan yörüngeye insan ve kargo ulaştırabilme kapasitesine ulaştığını gösteriyordu.

Ülke, 11 Haziran 2013’de üç taykonotu taşıyan Şıncou-10 uzay aracını, 15 Eylül 2016’da ise Tiengong-2 modülünü yörüngeye gönderdi. 17 Ekim 2016’da fırlatılan Şıncou-11 uzay mekiğindeki üç taykonot, daha sonra aracın kenetlendiği Tiengong-2 modülüne geçerek 33 gün burada kaldı.

Ay’a keşif aracı

Diğer yandan Çin, "Çang’ı-3” adlı uzay aracını 2 Aralık 2013’te fırlattı. Ülkenin ilk Ay aracı “Yütu”yu (Yeşim Tavşan) taşıyan uzay mekiği, 14 Aralık’ta Ay’ın yüzeyine yumuşak iniş yaptı.

Yütu, üç ay boyunca jeolojik yapı, yüzey materyalleri ve doğal kaynaklara ilişkin incelemelerde bulunarak, elde ettiği verileri dünyaya gönderdi.

Çin, böylece ABD ve Sovyetler Birliği’nden sonra Ay’a araç indiren üçüncü ülke ve 1976’dan bu yana Ay’a keşif aracı gönderen tek ülke oldu.

İnsanlı uzay istasyonu

Ülke, 2023 yılına kadar yörüngede üç kapsülden oluşan insanlı bir uzay istasyonu kurmayı planlıyor. Çin, halen aktif olan Uluslararası Uzay İstasyonu’nun 2024’te misyonunu tamamlamasıyla, yörüngedeki tek daimi uzay istasyonuna sahip ülke konumuna gelecek.

Bu uzay istasyonunun çekirdek modülü "Tienhı-1" (Gök Uyumu), ülkenin kuzeyindeki Tiencin kentinde 31 Mart'ta görücüye çıkmıştı.

CASC, yıl sonuna kadar fırlatılması beklenen Tienhı-1 modülünün ardından, iki uzay laboratuvarı da dahil olmak üzere uzay istasyonunun diğer bileşenlerinin kamuoyuna tanıtılacağını duyurmuştu.

CASC’ın verilerine göre, ülkenin yerli navigasyon sistemini oluşturacak yörüngedeki "Beydou" serisi navigasyon uydu sayısı 36’ya ulaştı.

Bu yıl içerisinde kademeli olarak Çin ve çevresindeki ülkelere konumlandırma hizmeti sağlamaya başlayan uydular, 2020 yılına kadar, dünyanın tamamına servis sunmaya başlayacak. Beydou sisteminin, ABD’nin "GPS" ve Rusya'nın "GLONASS” adlı küresel navigasyon uydu sistemleriyle rekabet etmesi öngörülüyor.

Çin, İç Moğolistan Özerk Bölgesi'ndeki Ciuçien, Sıçuan eyaletindeki Şichang, Şanşi eyaletindeki Tayyüen ve Haynan eyaletindeki Vınçang Uydu Fırlatma Merkezi olmak üzere ülkedeki dört noktadan misyonlarını "Çangcıng" (Uzun Yürüyüş) serisi taşıyıcı roketlerle uzaya gönderiyor.

Çin’in “uzay iştahı"

Uzay çalışmalarına 1956’da başlayan ve yörüngeye ilk uydusunu 1970’te fırlatan Çin'in “uzay iştahı”, bunlarla sınırlı değil.

Bu alandaki çalışmalarına her yıl ortalama 6 milyar dolar harcayan ülke, insanlı uzay istasyonu projesi, konumlandırma, gözlem ve iletişim uydularının yanı sıra üç seneye kadar yörüngede yaklaşık 200 uzay aracıyla ağını daha da güçlendirme arayışında.

CASC, 2025 yılına kadar Ay yüzeyinde bir gözlemevi inşa etmeyi, Mars ile Jüpiter’in keşfi, kuyruklu yıldızlar, kara delikler ve dünya dışı hayat gibi konularda araştırmalara başlamayı ve 2050’ye kadar “kızıl gezegene" insanlı misyon göndermeyi planlıyor.

Ülke, ABD ve Rusya’dan sonra dahil olduğu yarışta, rakiplerini geride bırakarak, 2045'e kadar “uzayın lideri” olmayı hedefliyor.

ABD’nin Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), yaklaşık 20 milyar dolar yıllık bütçesi, özel şirketlerle kurduğu ortaklık ağı ve sahip olduğu uluslararası insan kaynağıyla halen “açık ara önde” bulunuyor. Ancak Çinli yöneticilerin uzay çalışmalarına verdiği önem ve ülkenin son yıllarda sergilediği hızlı gelişme, bu alandaki rekabetin giderek kızışacağının sinyallerini veriyor.