En çok yapılan yönetim hataları ve başarısızlığın önceden tahmini

“Geçmişten adam hisse kaparmış... Ne masal şey! Beş bin senelik kıssa yarım hisse mi verdi?
“Tarih”i “tekerrür” diye tarif ediyorlar; Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?” (Mehmet Akif Ersoy)

“Akıllı insanlar başkalarının tecrübelerinden yararlanır, inatçı insanlar her şeyi kendileri denemek ister.” (John Lubbock)

Büyük şair Mehmet Akif Ersoy’un mısralarında hayat bulan “tarih” ve “tekerrür” kavramları genellikle sosyal, siyasal ve toplumsal olayların analizinde kullanılmaktadır. Türk Dil Kurumu “tekerrür”’ü “tekrarlanma” ve “yinelenme” olarak tarif etmektedir.

Aynı veya benzer olayların tekrarlanması veya yinelenmesi olarak özetlenebilecek “tekerrür”’e işletme yönetiminde de bir farkla ancak çok sık rastlanmaktadır. Bu fark ise “tekerrür”lerin bir işletmenin ömründe sınırlı sayıda (bir veya iki kez) ancak tüm işletmelerde mutlaka yaşanmış olması ve ortak tecrübe niteliğini taşımasıdır.

Ticari amaç güden işletmelerin karar alma süreçlerinde en önemliunsurun rasyonalite bir başka
ifadeyle akılcılık esasına dayandığı, tüm kararların duygusallıktan uzak, akıl ve mantık süzgecinden defalarca geçirilerek evrensel doğruya yaklaştırılması gayretleri nedeniyle yanlış yapılma ihtimalinin neredeyse sıfır olduğu kabul edilir. Ancak işletmelerin de insanlar tarafından yönetildiği, karar süreçlerinde insanların yer aldığı, dolayısıyla bu teorik kabulün gerçek hayatta tümüyle karşılığının bulunmadığı, şirketlerin de hatalı kararlar alabildiği, bu hataların önemli kayıplara neden olduğu ve bu kayıpların şirketlerin varlığını tehdit edebildiği unutulmamalıdır. Hatalı kararlar bir başka ifadeyle yönetim hataları genellikle şirket içinde kalmakta, yönetim hataları kamuoyunda bilinirliği yüksek bir şirkette ve yine kamuoyunu ilgilendiren bir taraf var ise açığa çıkmaktadır. Yönetim hataları açığa çıktığında ise genellikle makyajlanarak deşifre edilmekte ve kamuoyunun
dikkatleri başka alana yöneltilerek mecrasından kopartılmaktadır. Kamuoyunda başarı hikayeleri daha çok ilgi çekmekte başarısızlık ise magazin boyutunda ele alınmaktadır.
İşletme yönetimi literatüründe başarı hikayelerinden çok daha fazla sayıda başarısızlık hikayeleri bulunmaktadır. Başarısızlık hikâyeleri; tüm işletmelerde yapılan ortak hatalardan dersle çıkartılması ve başarısızlığın önceden tahmin edilmesinde önemli tecrübe kaynağıdır.

Bu yazımızda yurt dışında ve yurt içinde her işletmenin karşılaşması ve yaşaması mukadder yönetim hatalarından en çok yapılanları; gerek literatürde ve gerekse tecrübelerimizden süzülen örneklerden yola çıkılarak temel işletme fonksiyonları ayırımında gruplandırmak suretiyle aşağıda sunulmaktadır. Yazının; başkalarının yaptığı hatalardan ders alınması ve başarısızlığın önceden tahmin edilebilmesi için faydalı olması ümidiyle.

Yönetim

Kuruluş yerinin hatalı seçimi. Kuruluş yerinin temel hammadde ve/veya pazara yakın olma prensibinin ihmal edilmesi

Makro ekonomik ve sektörel gelişmelerin yeterli düzeyde takip edilmemesi

Değişen makroekonomi, sektör, trendler ve çevre koşullarına zamanında uyum sağlanamaması

Ortakların ve üst düzey yöneticilerin temel işletme fonksiyonları arasında koordinasyon sağlayamaması

Ortakların ve üst düzey yöneticilerin, işletmenin öncelikleri ve temel işletme fonksiyonları arasında denge kuramaması. Örneğin ürün geliştirme ve üretim tarafındaki olağanüstü yetkinliğe rağmen mali işler ve finansman fonksiyonundaki zafiyetler bulunması

Üst düzey ve orta kademe yöneticilerinin donanım ve teknik altyapılarının yetersiz olması

Kararsız yönetim anlayışı, alınan kararların çok sık değişmesi ve hatalı kararlarının fazla olması

Sözleşme yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi

Personel devir hızının yüksekliği, personel üzerinde otorite ve disiplin zafiyetlerinin artması

İşletme ortaklarına ve üst düzey yöneticilerine ulaşamama

Telefon ve e-postalara zamanında cevap verilememesi, santralden ilgililere aktarımlarda sorunlar yaşanması

Aranan yöneticilerin sürekli olarak toplantıda olduğunun belirtilmesi

Cep telefonu çağrılarına cevap verilmemesi, cep telefonlarının kapalı olması ve numaralarının çok sık değişmesi

Aşırı otoriter yapı ve yönetimin tek elde toplanması

Otoriter tek kişi yönetiminden sonraki yönetim kademelerinin çok zayıf olması

Yönetimde çok başlı yapı, aynı konuda birden fazla karar mercii bulunması ve alınan kararın başka yöneticiler tarafından bozulması

İşletmenin yeterli düzeyde katma değer (EBITDA) üretememesi

Personel arasında yeterli bilgi akışının olmaması ve periyodik yönetim toplantılarının yapılmaması

Ortakların işletme gelirleriyle uyumlu olmayan yaşam biçimleri

Kuşaklararası kültürel farklılıkların çatışmaya dönüşmesi

Kuşaklararası bilgi ve tecrübe aktarımının yapılamaması ve iletişim sorunları

Önemli üst düzey yöneticilerin ya da ortakların ayrılması

Ayrılmanın yol açtığı yönetim zaafları ve finansal sorunların ilave baskı oluşturması

İşletme amacı ve üst düzey yöneticilerin anlayışı ile koordineli bir yönetim sistemi oluşturulamaması

Yöneticiler arasında yetki, görev tarifleri ve sorumluluk alanlarının belirsiz olması

Duran varlıklara gerektiğinden çok yatırım yapılması ve kapasite kullanım oranlarının düşük olması

İşletme ortamında temizlik standartlarının kaybolması ve karmaşa yaşanması

İşletmenin geleceği ile ilgili ortaklar arasında vizyon birlikteliği ve mutabakatın sağlanmamış olması

Ortaklar arasındaki çıkar çatışmalarının işletme zeminine taşınması

Ortaklar arasında iletişim sorunlarının artması

Ortakların ve aile bireylerinin işletmenin karar sürecinde yer alma arzularının baskıya dönüşmesi

Yanlış istihdam politikası

Üst düzey yöneticilerinin değişiminde zamanlamanın koordine edilmemesi

Ana ve tamamlayıcı faaliyet konularına yoğunlaşılmaması

Esas faaliyet dışındaki konulara harcanan zaman ve kaynakların israf boyutuna taşınması

Çalışanlar arasında adalet inancının sarsılması.

Çalışanlardan bir bölümüne aşırı hoşgörülü davranılması