Zamana yenilmek...
Ünal SADE / Kamu Yönetimi Uzmanı
Yıl 2006: Telgraf çağının sonu...
30 Ocak 2006 tarihinde Amerikan Western Union Şirketinin bir müşterisi adına gönderdiği "Son Telgraf" la 1851 yılında başlayan "Telgraf Çağı" tarihe karışmıştı.
Western Union Amerika Kıtasının Batısı ile Doğusu arasını birleştiren ilk telgraf hattını 1861'de hizmete vermişti.
1950'li yıllarda dünyanın en büyük telgraf şirketiydi.
Mehmet Barlas tarih olan telgrafı konu edindiği "Telgrafın tellerine artık kuşlar konmuyor..." başlıklı yazısında telgrafın önemli olduğu zamanlara ilişkin şu satırlara yer veriyordu...
"Diplomasi tarihine ilgi duyanlar, ABD'nin Washington Büyükelçisi George Kennan'ın 22 Şubat 1946'da Washington'daki Dışişleri Bakanlığı'na gönderdiği ve bir anlamda "Soğuk Savaş'ın Teoris"ni oluşturan raporun, bir telgrafla iletildiğini bilir.
Bizim Kurtuluş Savaşımız'da da, İstanbul'un işgali telgrafla Ankara'daki Mustafa Kemal Paşa'ya bildiren telgrafçı Manastırlı Hamdi'lerin öyküleri yok mudur?"
Evet telgraf çok önemliydi. Diplomasi için önemliydi, iyi ya da kötü haberlerin ulaştırılması için önemliydi, düğünlerde, protestolarda önemliydi...
1980'li yılların sonunda İş hayatına denetim elemanı olarak başladığım İstanbul Sirkeci'deki meşhur Büyük Postane (Osmanlı'nın Posta Nazareti) binasında telgrafın ne kadar önemli olduğunu, hem incelemek zorunda kaldığımız kasa kasa telgraf evrakından hem de çeşitli sebeplerle sık sık devlet büyüklerine protesto telgrafları çekmek için toplanan kalabalıklardan anlardık.
Manastırlı Hamdi Bey'in Büyük Postane'nin bodrumunda "Ankara" ile gizilice telgraflaşmak için kurduğu düzeneğin o yıllarda hala yerinde duran izlerini görmek de kısmet olmuştu.
Yıl 2011: Daktilo tıkırtıları zamana yeniliyor...
Dünyanın çeşitli yerlerinde kapanan daktilo fabrikalarına inat üretime devam eden son daktilo fabrikası Godrej & Boyce Hindistan'daki son fabrikasını kapattı. Genel Müdür Milind Dukle 1990'larda yılda 50 bin daktilo satarken 2010 yılında 800 daktilo satabildiklerini bu sebeple üretimi durdurdukları açıklamıştı. Fabrika kapandı, ellerinde kalan bir kaç yüz daktilo ne oldu bilmiyoruz.
Bildiğimiz şey daktilo fabrikası buzdolabı üretim fabrikasına dönüşmüş durumda.
1980'li yıllarda maliye, milli eğitim, banka nereye giderseniz gidin koridorlara taşan daktilo tıkırtıları duyardınız şimdi bu sesleri duymak mümkün değil. Çocuklar daktiloları müzelerde görebilecek...
E-Kitap ticaretine yenilen kitap mağazası...
2011 yılının temmuz ayına geldiğimizde yeni bir "yenilgi" hikayesi ile karşı karşıyayız.
ABD'de 40 yıldır hizmet veren kitap mağazası zinciri Borders iflas etti...
Borders'in iflası da tam bir zamana karşı yenilme hikayesi...
1971 yılında Tom ve Louis Borders tarafından açılan ilk dükkan kullanılmış kitapların satıldığı bir işyeriydi.
Sonrasında Borders büyük kitap mağazacılığı konseptini başarıyla geliştirdi. ABD'nin pek çok bölgesine yayılan Borders'lerin en büyük özelliği mağazaların ortalama yarım futbol sahası büyüklüğünde olmasıydı.
2003 yılına gelindiğinde Borders'in mağaza sayısı 1249'du...
1995 yılında Amazon'un internet üzerinden kitap satışıyla başlattığı yeni trende Borders ayak uyduramadı.
E-kitap ticareti konsepti diğer ürünlere oranla daha kolay büyüyen bir pazardı çünkü. Denemenin, elle tutmanın çok önemli olmadığı bir sektör olan kitap sektörü e-pazarda kolayca büyüdü.
Teknolojik gelişmeler baş döndürücü bir hızla her gün yeni heyecanlara kapılar açarken her şeyi değiştirmeye devam ediyor. Değişimi fark etmeyen ya da direnenler ise devirlerini tamamlayarak ortadan kayboluyorlar.
Telgraf, Teleks, faks... her biri diğerinden kısa ömürlü ürünler olarak tarihteki yerlerini çoktan aldılar. E-ticarete uyum sağlayamayan pek çok sektörde de benzeri gelişmeler devam edecek. Zamanın ruhunu okuyanlar ve önlemini alanlar gelişerek yaşamaya devam edecekler...
Western Union 2006'da Telgraf hizmetine son verdi. Ancak 172 ülkedeki 78 bim bürosuyla "elektronik para transferi" hizmetini vermeye devam edecek. Tıpkı bizim PTT'miz gibi...Nostaljik olarak PTT'nin "T" lerinden birisi "Telgraf"ı simgelemeye devam ediyor ve telgraf PTT gelirleri içerisinde önemli bir kalem elbette teşkil etmiyor. Ancak zamanın ruhunu iyi okuyan yöneticiler sayesinde "Posta Bank" konsepti içerisinde büyümeye ve kar etmeye devam ediyor.
Borders zamanın ruhunu okuyamadı. Okusaydı mevcut uzmanlık alanında çok daha az masraflı olan e-kitap ticareti konsepti içerisinde değil iflas daha kazançlı bir şirket olarak yoluna devam ediyor olurdu...