Yurtdışı mal alımında ödenen komisyon gümrük vergisine tabi midir?
VERGİ PORTALI / Şuheda BARLAS
[email protected]
Yurt dışından tedarik edilen bir mal için ödenen komisyonların hangi durumlarda gümrük kıymetine ilave edileceği hususunda gerek iş aleminde gerekse gümrük idareleri nezdinde tereddütler yaşandığı görülmektedir. Biz bu yazımızda bu hususu irdelemeye çalışacağız.
Gümrük Kanunu'nun yurtdışı komisyonlarla ilgili olarak ortaya koyduğu prensip, ödenen satın alma komisyonlarının dikkate alınmaması, bunun dışında kalan her türlü komisyonların eşyanın gümrük kıymetine eklenmesi şeklindedir.
Bu nedenle yapılan ödemelerden satın alma komisyonu mahiyetinde olanlar ile olmayanların birbirinden ayırt edilmesi önem kazanmaktadır. Satın alma komisyonu olarak komisyoncu tarafından sağlanan başlıca hizmetler şunlardır:
a) Eşyanın satıcısını bulur.
b) Fiyat konusunda pazarlık eder,
c) Alıcının talepleri ile ilgili satıcıyı bilgilendirir
d) Alıcı için eşya numuneleri bulur.
e) Eşyayı inceler.
f) Eşyanın sigortalanması, taşınması, depolanması ve teslimi konularında yardımcı olur.
g) Farklı sevkiyatları bir sevkiyat haline getirebilir.
h) Fatura düzenler.
Dünya Ticaret Örgütü satın alma komisyonunu; "kıymeti belirlenen eşyanın satın alımında kendisini yurt dışında temsil etme hizmetine karşılık olarak temsilcisine ödediği ücrettir " şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanım satın alma komisyonlarının hukuki mahiyetine ilişkin ipuçlarını içermektedir.
Alış komisyoncusu "alıcı hesabına" faaliyet gösterir. Komisyoncu kendi namına ve müvekkili hesabına hareket edecektir. Sözleşmenin sonuçları esas itibariyle komisyoncu üzerinde doğar gibi görünecek ama komisyoncu ile müvekkili arasındaki sözleşme nedeniyle bu sonuçlar müvekkile ait olacaktır. Şayet aracı kendi hesabına çalışıyorsa ya da eşya üzerinde mülkiyet hakkı varsa bu durumda komisyon adı altında ödenen ücret "satın alma komisyonu" değildir.
Bu bakımdan satın alma komisyoncusu mutad dışında bazı riskleri üstlenmek suretiyle ek faaliyetlerde bulunuyorsa, bu durumda aradaki sözleşmenin vasfının komisyonculuk sıfatını aşan sonuçlar doğurması ihtimali nedeniyle artık aracılık sözleşmesine ilişkin detaylı incelemeler yapılması gerekebilir. Örneğin; alıcının siparişini iptal etmesi durumunda komisyoncu eşyayı tekrar satmak zorunda ise, yükleme, depolama, elleçleme gibi giderlerin alıcı ile anlaşılan miktarı geçmesi durumunda komisyoncu aşan kısmın ücretini kendisi ödüyorsa, hasar gören kaybolan eşyanın sorumluğunu üstlenmişse, bu gibi durumlarda aracılık sözleşmesi detaylı olarak incelenebilir.
Eğer aracı satıcı ile ya da satıcı ile ilişkisi olan biriyle ilişkiliyse, aracının kendi hesabına faaliyet gösterip göstermediği hususu araştırılabilir.
Yerine getirilen hizmetler karşılığında komisyoncuya ödenen ücretin, hizmetlerle orantılı olup olmadığı incelebilir. Bu hizmetler için ödenen ücret içinde yer alan "satın alma komisyonu" ayırt edilebilirse kıymete dahil edilmez.
Eşya bedelinin aracı firma tarafından satıcı firmaya ödenmesi halinde, satın alma komisyonundan söz edilebilmesi için eşya bedelinin, aracının satıcıya yaptığı ödemeden önce alıcı tarafından aracıya gönderilmiş olması hususuna dikkat edilmelidir.
İthalatçı satın alma komisyonu adı altında ödediği ücretin aracılık ücreti olduğunu ispat edecek belgeleri ilgili gümrük idaresine sunmadığı takdirde, gümrük idaresi ücretin satın alma komisyonu olmadığına karar verebilir.
Keza komisyoncu bu hizmetini bir ücret karşılığında yapar. Genellikle eşyanın fiyatının belirli bir yüzdesi olarak hesaplanan ve "komisyon" olarak adlandırılan bu ücret ya ayrı fatura konusu olmalı ya da mala ilişkin faturada ayrıca gösterilmiş olmalıdır. Bazen aracı, eşya fiyatı ile kendi ücretini ayrı ayrı gösteren tek bir fatura kesebilir. Bu aracının malın sahibi olduğunu göstermez.
Komisyoncu ile müvekkili arasındaki sözleşme herhangi bir şekle tabi olmayıp sözlü de olabilir. Yazılı bir sözleşmenin yokluğunda yapılan ödemelerin satın alma komisyonu olup olmadığını anlayabilmek için, sipariş mektubu, , akreditif, faks, mail yapılan ödemelere ait belgeler vb. belge ve bilgilerin incelenmesi gerekir.
Satış komisyoncusu yukarıda sayılan hizmetlerinden başka hizmetler de yerine getirebilir. Bu durumda temsil hizmetinin parçası olarak yukarıda sayılanlar için yapılan ödemeler gümrük kıymeti dışında bırakılır, temsil hizmetini aşan hizmetler için ödenen bedeller ise gümrük kıymetine dahil olur.
Özetle, satın alma komisyonu dışındaki komisyonlar yükümlüler tarafından gümrüğe beyan edilmesi ve ithali talep edilen eşyanın kıymetine eklenmesi zorunlu olan giderlerdir.