Yeniden değerleme oranı ve etkileri

Yeniden değerleme müessesesi vergi mevzuatımızdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte, 1.1.2004 tarihi itibariyle kaldırılmıştır. Ancak pek çok kanunda, tarife, oran, miktar yahut tutarların endekslenmesinde yeniden değerleme oranı kullanıldığından kanunda, Maliye Bakanlığı'nın her yıl yeniden değerleme oranını belirleyerek ilan etmesine ilişkin düzenleme korunmuştur.Burada Maliye Bakanlığı'nın yetkisi “bağlı yetki”dir. Özünde bu oranın ne olacağı kanunla belli edilmiş, bakanlığa sadece bu oranı ilan etme yetkisi verilmiştir. Kanuna göre yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre Üretici Fiyatları Genel Endeksi'nde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. 
Ekim ayının ÜFE artış oranının belirlenmesi ile birlikte 2015 yılı yeniden değerleme oranı da %5.58 olarak belirli hale gelmiş ve bu oran 457 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 2015 yılı yeniden değerleme oranı olarak ilan edilmiştir. 

Bu oran pek çok vergi, bazen istisna, harç, ceza, görevli mahkeme belirlenmesinde ölçüt vb. konu için 2016’da yapılacak artış oranını ifade etmektedir. Bu oranın etkileyeceği bazı önemli düzenlemeleri, aşağıda sıralayalım istedik. 

Mesken kira gelirlerine 2015’de 3 bin 600 TL olarak uygulanan istisna tutarı ile işyerinde yemek vermeyerek ücretlilerine yemek bedeli ödeyen işverenlerin bu bedellerden 2015 yılında istisna tuttukları 13 TL’lik istisna tutarı, 2016 yılında %5.58 fazlası ile uygulanacaktır. Gelir vergisi tarifesinin gelir dilim tutarları da %5.58 oranında artacaktır.

Veraset ve İntikal Vergisi'nde istisnalarla birlikte matrah dilim tutarları da %5.58 artacaktır. Buna göre 2015 yılında mirasçı füruğ ve eş için ayrı ayrı 161.097 TL olarak uygulanan istisna tutarı 2016 yılında 170.086 TL’ye yükselecektir. 

Motorlu araç sahiplerince ödenecek motorlu taşılar vergisi ve maktu damga vergisi tutarları da %5.58 oranında artacaktır. Pasaport, ehliyet, yargı harcı gibi maktu olarak belirlenmiş pek çok harç tutarı da %5.58 oranında artacaktır.

Vergi Usul Kanunu'nda yer alan pek çok had veya tutar da yeniden değerleme oranından etkilenmektedir. Örneğin nihai tüketicilere yapılan satışlarda fatura yerine yazar kasa fişi veya perakende satış fişi verebilme sınırı 2016’de 929 TL olacak. Bu sınır halen 880 TL olarak uygulanmaktadır. Yine aynı şekilde mükelleflerin aldıkları iktisadi kıymet bedellerini amortismana tabi tutmaksızın doğrudan gider yazabilmelerine ilişkin sınır da 2016 yılında 880 TL’den 929 TL’ye çıkıyor. 

Vergi Usul Kanunu'nda maktu tutar olarak belirlenmiş cezalar da artıyor. Belge düzenlememe, defterlere kanunla belirlenen sürelerde kayıt yapmama, vergi kimlik numarası kullanmama, ikaza rağmen aracı durdurmama, muhasebe standartlarına uymama ve daha pek çok fiilin cezası 2016 yılında %5.58 zamlı olarak uygulanacak. 

Emlak vergileri de 2015’e nazaran %2.79 olarak zamlı tahsil edilecek. Çünkü Emlak Vergisi Kanunu'nda matrahın hesabında vergi değerlerinin her yıl yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılarak uygulanması öngörülmekte. 

Yeniden değerleme oranı, sadece vergi mevzuatındaki düzenlemeleri etkilemiyor, başkaca mevzuatlara da etkiliyor. Örneğin trafik cezaları, İş Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarınca kesilen idari para cezaları, Rekabet Kurulu'nca uygulanan para cezalarının tutarları da 2016 yılında %5.58 oranında artıyor. 

YMM’ler tarafından yapılan tam tasdik ve KDV iade tasdik işlemlerinde, alt firma karşıt incelemesine tabi tutulması gereken had da, 2016 yılında %5.58 oranında artacak. Yıllık KDV iadelerinde geçerli asgari iade tutarının belirlenmesinde de yeniden değerleme oranı etkili olmaktadır. Kurumlar vergisi veya gelir vergisi beyannameleri ile muhtasar ve KDV beyannamelerinin SMMM'lere imzalattırılmasına ilişkin hadler de her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak tespit edilmektedir. 

Siyasi Partiler Kanunu'nun 66 ve Ek 6'ncı maddesi uyarınca, bir siyasi partiye aynı yıl içinde yapılabilecek ayni veya nakdi bağışın toplam tutarı da her yıl yeniden değerleme oranında artmaktadır. 

Bu hadlerin 20016 yılında yeniden değerleme oranında artırılmış tutarları Maliye Bakanlığı tarafından genel tebliğlerle kamuya duyurulmaktadır. Önümüzdeki günlerde bu Tebliğler peş peşe yayınlanacak ve dolayısıyla yaşamın ve üretimin maliyeti %5.58 artacaktır. 

Ancak kanunlarda yeniden değerleme oranında artış öngörülen düzenlemelerin hemen hemen hepsinde Bakanlar Kurulu'na ilgili tutar, had veya tarifeyi daha düşük oranda artırabilme, bazen de daha fazla arttırma yetkisi verilmiştir. Asgari ücret ve asgari ücretteki artışın getireceği yüklerin paylaşımına ilişkin tartışmaların asgari ücret üzerindeki vergi yükünü azaltma yönünde sonuç vermesi halinde, hazine de bir kayıp yaşanmaması için Bakanlar Kurulu'nun söz konusu mali yüklerde yeniden değerleme oranından fazla bir oranda artış belirlemesi de olasılık dahilindedir.