Tarımda Rusya pazarının önemi...

Türkiye’nin yakın coğrafyasında çok önemli siyasal ve ekonomik gelişmeler yaşanıyor. Bunlardan bazıları tarım sektörünü de doğrudan etkiliyor. 
Cumhurbaşkanlığı seçimi nedeniyle Türkiye bölgedeki birçok gelişmeye seyirci kaldı. Rusya Federasyonu, batılı ülkelerin özellikle Avrupa Birliği’nin yaptırımlarına karşı sert yaptırımlarla yanıt vereceğini duyurdu. Avrupa Birliği’nden ithalat yapmama kararı bu yaptırımlardan birisi. 

Bu karar, Türkiye’de de bazı sektörlerde heyecan yarattı. Avrupa Birliği’nden ve diğer ülkelerden tarım ürünü ithalatı yapılmazsa doğacak boşluk Türkiye tarafından doldurulabilir mi? 

Bu soruya yanıt verebilmek için öncelikle Rusya’nın tarım ve hayvancılıktaki durumuna, Türkiye ile dış ticaretine bakmak gerekir. 

Türkiye’nin Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nin Rusya Federasyonu’na ilişkin hazırladığı rapora göre, ülkenin tarımsal yapısı özetle şöyle: 
1- Ülkenin kuzey bölgelerindeki toprak yapısı tahıl ve benzeri diğer ürünler üretimi için elverişli olmadığından üretim, güney bölgeleri ile batı Sibirya’da gerçekleştiriliyor. Ülkenin kuzeyinde ise hayvancılığa ağırlık veriliyor. 
2- Rusya’nın tarım için elverişli olmayan coğrafi koşulları ve 3 yılda bir yaşanan kuraklık topraklarının yalnızca yüzde 32’si tarım için kullanılabiliyor. 
3- Kronik sermaye yetersizliği ve devlet yardımlarına bağımlılık tarımsal işletmelerin karşılaştığı en önemli sorun. 
4- Anayasada toprakta özel mülkiyet hakkı teyit edilmekle birlikte, mevcut yasal düzenlemede bu hak henüz tanınmıyor.Ayrıca, arazinin alınacak kredilerde teminat olarak gösterilememesi çiftçilerin kredi imkanlarını ortadan kaldırırken işletmelerdeki verimsizliğin de kaynağını teşkil ediyor. Ülkedeki sorunlu çiftliklerin desteklenmesinin devlete maliyeti yüksek. Putin hükümeti tarafından çok sayıda devlet yardımının kaldırılmasına rağmen ülkedeki çiftlikler çok sayıda doğrudan sübvansiyon ve vergi indiriminden yararlanıyor. 
5- Ülkenin en önemli ürünleri arasında tahıl, şekerpancarı, ayçiçeği, keten, patates, sebze ve meyve üretimi var. Kuraklığın olduğu yıllar 60 milyon ton, olmadığı yıllar ise 90 milyon ton civarında tahıl üreten Rusya’nın şekerpancarı üretimi 2000 yılında 15 milyon ton iken 2012’de 43 milyon tona ulaştı. 2012 yılı ayçiçeği üretimi 8 milyon ton,patates üretimi 29 milyon ton, sebze üretimi ortalama 15 milyon ton ve meyve üretimi de ortalama 3.5 milyon ton seviyelerinde. 
6- Hayvancılığı geliştirmek için önemli destekler sağlanıyor. Büyükbaş hayvan varlığı 20 milyon baş, domuz varlığı 20 milyon baş, küçükbaş hayvan varlığı ise 23 milyon baş civarında. Süt üretimi 32 milyon ton, yumurta üretimi 42 milyar adet, kırmızı et üretimi ise domuz dahil 8.6 milyon ton düzeyinde. 
7- Sovyetler Birliği dağıldığında, Rus balıkçılık endüstrisi dünyada Japonya, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’den sonra 4. sırada yer alıyordu. Halen, taze ve dondurulmuş dünya balık üretiminin yüzde 25’i ile dünya konserve balık üretiminin üçte biri Rusya’da gerçekleştirilmektedir. Ancak, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından büyük üretim kayıpları gösteren sektör, çok yavaş büyümektedir. 
8-Yeni ulusal güvenlik stratejileri çerçevesinde gıdada kendi kendine yetmeyi ve ithalata bağımlılığı kırmayı öncelikli hedefler arasına koyan Rusya’nın gıdada tam anlamıyla kendine yeterli duruma gelebilmesi için, başta et, süt ve sebze gibi ürünlerde dışa bağımlığın azaltılması gerekiyor. 
9- Rusya’nın ithalatına bakıldığında, tavuk ve domuz etini Amerika Birleşik Devletleri’nden, patatesi Hollanda’dan, balığı Norveç’ten, sığır etini Brezilya’dan, sığır ve domuz etini Avrupa Birliği’nden, süt, şeker ve tuzu Belarus’tan, sıvıyağı Ukrayna’dan alıyor. 
10- Yerli üretimi artırmak ve üreticiyi desteklemek amacıyla Rusya zaman zaman ithalatı zorlaştırıcı kararlar uyguluyor. 

Türkiye açısından bakıldığında tarım ürünleri dış ticaretinde Rusya çok önemli bir yere sahip. Türkiye’nin tarım ürünleri ithalatında Rusya ilk sırada yer alırken, ihracatında 3.sırada. Rusya Federasyonu’na 2013 yılında 1 milyar 179 milyon dolar tarımsal ürün ihracatı gerçekleşirken Türkiye, aynı dönemde 1 milyar 969 milyon dolarlık ithalat yaptı. Bu yılın ilk 6 aylık rakamlarına bakıldığında oransal olarak ithalatın daha çok arttığı görülüyor. İlk altı ayda Rusya’ya yapılan tarımsal ürün ihracatı 580 milyon dolar olurken ithalat 1 milyar 365 milyon dolar olarak gerçekleşti. Tarım ürünleri ithalatının yüzde 22.5’i Rusya’dan yapılırken ihracatın yüzde 6.7’si Rusya’dan. 

Özetle Rusya, tarımda önemli bir ithalatçı ama aynı zamanda özellikle tahıl ve yağlı tohumlarda önemli bir ihracatçı. Türkiye, başta yaş sebze ve meyve olmak üzere bir çok ürün ihraç ediyor. Ancak ihraç ettiğinden çok daha fazlasını ithal ediyor. Rusya'nın yaptırımlara karşı Avrupa'dan ithalatını kesmesi sanıldığı kadar Türkiye'ye çok büyük bir avantaj sağlamıyor. Fakat, bu fırsat değerlendirildiğinde pazardaki konumunu güçlendirebilir.