Sermaye şirketlerinin kolaylaştırılmış birleşmesi
Ticaret Kanunu sermaye şirketlerinin, bir başka sermaye şirketi ile veya kooperatiflerle birleşmesine cevaz vermiştir. Sermaye şirketlerinin şahıs şirketleri ile birleşmesine ise sermaye şirketinin devralan şirket konumunda olması koşulu ile izin verilmiştir.
Bir sermaye şirketi, tasfiye halindeki bir sermaye şirketini de, tasfiye halindeki şirketin malvarlığının dağıtılmasına başlanılmamış olması koşuluyla devralabilir. Yine bir sermaye şirketi, sermayesi ile yedek akçeleri toplamının yarısı zararlarla kaybolan veya borca batık durumda bulunan bir şirketi de, bu şirketlerin kaybolan sermayesini veya borca batıklık durumunu karşılayabilecek tutarda, serbestçe tasarruf edebileceği özvarlığa sahip olması koşulu ile devralabilir.
Birleşme, birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organlarınca imzalanacak yazılı bir “Birleşme Sözleşmesi” üzerinden gerçekleştirilir. Birleşme sözleşmesinin imzalandığı tarihle son bilanço tarihi arasında altı aydan fazla bir süre geçmişse veya taraf şirketlerin malvarlıklarında önemli değişiklikler meydana gelmişse bir ara bilanço çıkartılarak birleşmenin bu bilanço üzerinden yapılması gerekir. Aksi halde son bilanço birleşmeye esas alınabilir. Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim kurullarının ayrıca veya birlikte bir “Birleşme Raporu” hazırlamaları gerekmektedir.
Birleşme sözleşmesi, birleşme raporu ve son üç yılın mali tablolarının, birleşme sözleşmesinin görüşüleceği genel kurul toplantısından en az 30 gün önce ortakların, intifa senedi sahiplerinin ve şirketlerce menkul kıymet ihraç edilmişse onların ve diğer ilgililerin bilgi ve incelemesine sunulması gerekir. Dolayısıyla birleşme sözleşmesinin onaylanacağı genel kurul tarihi ile söz konusu belgelerin ilan tarihi arasında en az 30 gün bulunması gerekmektedir. Ancak küçük ve orta ölçekli şirketler, genel kurullarında tüm pay sahiplerinin oy birliği ile alacağı bir kararla söz konusu inceleme hakkını kaldırabilirler.
Ticaret Kanunu, birleşme sürecini ayrıntılı olarak düzenlemiş olmakla birlikte “kolaylaştırılmış birleşme” şeklinde bir yöntem de ihdas ederek koşuları taşıyan şirketler için bazı formaliteleri kaldırarak işlemleri hızlandırma olanağı da sağlamıştır.
Kolaylaştırılmış birleşmeden yararlanabilme, Ticaret Kanunu'nda iki halden birinin gerçekleşmesi koşuluna bağlanmıştır. Bunlardan birincisi, devralacak şirketin devralınan şirketin oy hakkı veren bütün paylarına sahip olmasıdır. Kolaylaştırılmış birleşmeden yararlanılabilinmesinin mümkün olduğu ikinci durum ise bir şirket veya bir gerçek kişinin yahut sözleşme dolayısıyla bağlı bulunan kişi gruplarının birleşmeye katılan şirketlerin oy hakkı veren bütün paylarına sahip olmasıdır. Örnekleyecek olursak, (A) AŞ, (B) AŞ’nin bütün paylarına sahipse, (B)’yi kolaylaştırılmış birleşme yoluyla devralabilir. Aynı şekilde (A) AŞ veya bay (A), (B) ve (C) AŞ’nin tüm paylarına sahipse, (B) AŞ ile (C) AŞ kolaylaştırılmış birleşme yoluyla birleşebilirler.
Bu şekilde kolaylaştırılmış birleşme yolundan yararlanarak birleşmek isteyen şirketlerin, birleşme sözleşmelerinde sadece birleşmeye katılan şirketler hakkında bilgiye, azlık pay sahiplerine ayrılma akçesi teklif edilecekse bunun tutarına ve bu seçimlik hakkın kullanımına ilişkin bilgiye (ve şahıs şirketi devralınıyorsa eski borçlar için sınırsız sorumlu olmaya devam edecek ortakların ismine) yer vermeleri yeterli olup, ayrıca birleşme raporu düzenlemelerine gerek yoktur. Ayrıca bu yolla birleşme halinde, yukarıda belirttiğimiz inceleme hakkının sağlanması ve birleşme sözleşmesini genel kurulların onayından geçirilmesi de söz konusu olmayacaktır.
Devralacak şirketin devralınan şirketin oy hakkı veren paylarının en az % 90’ına sahip sahip olması halinde de kolaylaştırılmış birleşmeden yararlanmak mümkündür. Ancak bu durumda azınlıkta kalan pay sahiplerine, istedikleri takdirde ortaklıktan ayrılma hakkının tanınması, kalmayı tercih etmeleri halindeyse onlar için bir ek ödeme yükümlülüğünün doğmaması gerekir.
Bu şekilde, yani %90 payına sahip olunan şirketi kolaylaştırılmış birleşme yoluyla devralınarak birleşmenin sağlanmak istendiği hallerde ise şirketlerin birleşme sözleşmelerinde sadece birleşmenin amaç ve sonuçlarını, devralan şirketin birleşme dolayısıyla sermayesinde yapacağı artırımı, değişim oranını ve birleşmenin birleşen şirketlerin çalışanları üzerindeki etkileri ve bu konuda alınacak tedbirleri belirtmeleri yeterli olup ayrıca birleşme raporu düzenlemelerine gerek yoktur. Ancak azlık pay sahiplerine ayrılma hakkının tanınması halinde azlık pay sahiplerine ayrılma akçesi teklif edilecekse bunun tutarına ve bu seçimlik hakkın kullanımına ilişkin bilgiye de yer verilmesi gerekmektedir. (Bu durumdaki şirketlerin hazırlayacakları birleşme sözleşmesinin içeriğini belirleyen Ticaret Kanunu 156/2 maddesinde 147. maddeye yapılan atıf kanaatimizce yanlış olup, 146. maddenin fıkralarına atıf şeklinde anlaşılması gerekmektedir. Aksi takdirde birleşme sözleşmesinde birleşme sözleşmesine yer verme zorunluluğu gibi anlamsız bir sonuç ortaya çıkmaktadır). Bu durumda sözleşmenin genel kuruldan geçirilmesi zorunlu değilse de, ilgililere 30 günlük inceleme hakkının tanınması zorunludur.
Şirketlerin birleşme kararlarının ve bölünme sözleşmesinin tescili ile birleşme tamamlanmış olur ve devralınan şirket infisah eder. Ancak devrolan şirket tescil işlemini yaptırmadıkça, devralan şirket (kuruluş veya sermaye artırımı işlemlerinin) tescilini yaptıramaz.
Birleşmeye katılan şirketlerden her birinin özvarlıklarının tespitine ve şirketlerin çeşitli sicillerde kayıtlı malvarlığının bulunması halinde bunların değerlerinin tespitine, tasfiyedeki şirket devralınıyorsa malvarlığı dağıtımının başlanılmadığına, borca batık şirketin devralınması halinde devralan şirketin özvarlığının devralmaya uygun olduğuna ilişkin YMM veya SMMM raporunun da ticaret siciline sunulması gerekmektedir.