Rusya ile tarımda sorunları çözme arayışı

Türkiye ile Rusya arasında tarım ürünleri dış ticaretinde yaşanan krizin aşılması için müzakereler yeniden başlayacak. İki ülke ekonomi ve tarım bakanları ile ilgili kurum temsilcilerinin bir araya gelerek dış ticaretteki yasakların kaldırılması,sorunlara kalıcı çözüm bulmaları bekleniyor.

Çözüm bekleyen sorunun boyutu ne?

Suriye sınırında Türkiye'nin Rusya'ya ait bir savaş uçağını düşürmesi ile Kasım 2015'te başlayan krizden en çok etkilenen sektörlerden birisi tarım oldu. Uçak krizinden sonra, Rusya Federasyonu, 1 Ocak 2016 itibariyle Türkiye'den 24 tarım ürününün ithalatını yasakladı. Geçen yıl Ağustos'tan itibaren ilişkilerin yumuşaması ile bugüne kadar 10 üründe ithalat yasağı kaldırıldı. Ancak, domates ,hıyar, taze üzüm,taze elma, taze armut, çilek, kabak, marul,patlıcan,biber,nar, tavuk, hindi olmak üzere 14 üründe yasak sürüyor.

Rusya'nın 14 üründe ithalat yasağına karşı Türkiye, bir ay önce misilleme yaptı. Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı 1 milyar 830 milyon dolarlık tarım ürünü ithalatının 1 milyar 35 milyon dolarlık kısmı Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında vergisiz yapılıyordu. Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithalatına izin verilen buğday, ham ayçiçekyağı, mısır, pirinç, küspe ve bezelyede Rusya, ithalat listesinden çıkarıldı. Böylece bu ürünlerin ithalatına yüzde 45 ila yüzde 130'a varan oranda vergi ödenmesi gerekiyor. Bu karar ile Rusya'dan 6 ürünün ithalatı fiilen engellenmiş oldu.

Gelinen son noktada; Türkiye, Rusya'dan 6 tarım ürününe, Rusya ise Türkiye'den 14 tarım ürünün ithalatına fiilen yasak uyguluyor. Dolayısıyla engellenen bu ürünlerin başka pazarlara satılması gerekiyor.

Önümüzdeki günlerde iki ülke arasındaki tarım müzakerelerinde bu ürünlerdeki fiili yasağın kaldırılması için çözüm yolu aranacak. Görüşmeler öncesinde iki ülke yetkilileri "ürünlerimiz için pazar sorunu yok, başka pazarlara satarız" mesajı veriyor. Fakat, gerçek o ki, yasaktan iki ülke üreticileri,ihracatçıları ve yurttaşları zarar görüyor.

Rusya yerli üretime yöneldi

Rusya, Avrupa ülkelerine yönelik gıda ambargosu nedeniyle bir kaç yıldan beri gıda ve tarım ürünlerinde dışa bağımlılığı azaltmak ve yerli üretimi artırmak için üreticilerine, yatırımcılara ciddi destekler sağlıyor.

Tarım Bakanlığı yetkililerinin açıklamaları ve medyaya yansıyan haberlere göre, Rusya’nın domates ithalatı 2016'da 2015 yılına göre yüzde 30 oranında azaldı. Aynı dönemde salatalık ithalatı yaklaşık yüzde 11, lahana ithalatı yüzde 50,patates ithalatı yüzde 49, et ithalatı yüzde 16 ve şeker ithalatı yüzde 49 azaldı. En çok konuşulan ürünlerden biri olan domateste Rusya, bir kaç sene öncesine kadar ihtiyacının yüzde 75-80'nini ithal ediyordu. Bugün yüzde 50'sini ithal ediyor.

İthal ettiği tarım ürünlerini kendi olanakları ile üretme konusunda ciddi çalışmalar yapan Rusya, bu konuda ne kadar başarılı olabilir? İhtiyacının tamamını yerli üretimle karşılayabilir mi?

Bu soruları Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Satıcı'ya sorduk. Mustafa Satıcı, Rusya'da özellikle seracılık sektörünü yakından izliyor. Yatırımcılara danışmanlık yapıyor. Satıcı'nın Rusya pazarına ilişkin değerlendirmeleri özetle şöyle:

"Rusya'ya ihracatımız hem genel olarak hem de tarım da 2015 ve 2016'da peş peşe azaldı.2015'te petrol fiyatlarının çakılması ve sonrasında Rusya'da devalüasyon olması, 2016'da ise uçak krizi ile ilgili olarak getirilen resmi ve gayri resmi kısıtlamalar nedeniyle iki ülke arasında 2014'te toplam dış ticaret hacmi yaklaşık 32 milyar dolar iken, 2016 da 18 milyar dolara geriledi.

Rusya, tarım ürünleri üretimine ciddi hibe ve kredi destekleri veriyor. Özellikle sera ve meyve bahçeciliği yatırımına destekler daha fazla.Ancak, iklim koşullarına bağlı olarak ve Rusya'nın mevzuat ve standartlarından dolayı yatırım maliyetleri çok yüksek.

Rusya, tarımda ciddi işgücüne sahip ama teknik personel altyapıları bu kadar güçlü değil. Sera ve meyvecilik yatırımları devam etmekle birlikte kısa ve orta donemde ithalat ihtiyaçları devam edecek. Çünkü, ciddi bir nüfusa sahip.Bu nüfusun ihtiyacı olan sebze ve meyvenin üretilmesi mümkün değil.

Tarımda dışa bağımlılığı azaltma hedefinde olan Rusya'da özellikle, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği döneminde Sarhoz denen büyük çiftlikler oluşturmuşlar ama bunların modernize edilmesi gerekiyor.

Sonuç itibarıyla sebze meyvede uzun bir süre,narenciyede ise sürekli dışarıdan ürün talepleri olacak. Türkiye'den temin etmeleri ise onlar açısından çok avantajlı. Kalite, fiyat, hacim, çeşitlilik ve tazelik açısından Türkiye çok avantajlı."

Yerli ürünlerde kalıntı sorunu yaşanıyor

Türkiye'den aldığı tarım ürünleri konusunda çok titiz davranan ve zirai ilaç kalıntı değerleri nedeniyle ürünleri geri gönderen veya imha eden Rusya'nın kendi ürettiği domateste kalıntı sorunu daha büyük boyutlarda olduğu ortaya çıktı. Yapılan analizlerde yüzde 63 oranında zirai ilaç tespit edildiği ve ilaçların kurallara uygun kullanılmadığı ülke basınında yer aldı.
Mustafa Satıcı'nın da söylediği gibi Avrupa ülkelerine yönelik gıda ambargosunu sürdüren,kendi üretim altyapısı yetersiz olan Rusya'nın Türk tarım ürünlerine ihtiyacı var. Bunu bazı Rus yetkililer de dile getiriyor. Hatta uygulanan yasağın anlamsızlığına dikkat çekerek, Türkiye'de üretilen domatesin başka ülkeler üzerinden Rusya'ya girdiğini onlar da kabul ediyor. "Neden doğrudan ithalat yapılmasın" diye soruyor.

Özetle, Türkiye ile Rusya arasında tarımda yaşanan sorunların çözülmesi iki ülkenin yararına olacaktır.Fakat bu krizden çıkarılacak en önemli derslerden birisi tarımda kendi kendine yeterlilik ne kadar önemliyse, tek pazara bağımlılık da o kadar sakıncalıdır.

******

Diyarbakır Tarım Zirvesi'ndeyiz

Sizler bu satırları okurken, Diyarbakır'da olacağız. TÜYAP Fuarcılık ile Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası'nın düzenlediği 8.Ortadoğu Tarım, Hayvancılık,Tavukçuluk ve Süt Endüstrisi Fuarı kapsamında tarım zirvesi yapılacak. Tarım ve hayvancılığın potansiyeli, yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri iki gün boyunca bu zirvede ele alınacak.