İş etiği ve kurumsal kültür

İş dünyasına bakışta, Amerika'yı baz almak, merkezleri ve büyük iştirakleri Amerika'da bulunan şirketlerin sayısı göz önüne alınınca, sağlam bir örneklem oluşturuyor. Pazar ve sosyal trend analisti Daniel Yankelovich'e göre, iş dünyasında kamu güvensizliğinin üçüncü dalgasına giriyoruz. İlk kamu güvensizliği, Büyük Bunalım (Great Depression) sırasında başlayıp, 2. Dünya Savaşı'na kadar devam etmiş. İkincisi, ekonomik stagflasyon ve Vietnam Savaşı, 1960'ların başından 1980'lere uzanan dönem. Her iki dönemde de, şirketler tepkisel davranmışlar, suçlayacak birilerini veya bir şeyleri bulup, değerleri es geçip, fırsatları değişimden çekinerek kazanca dönüştürememişler. Bugünün itiraz dönemi ise, 2001'de dotcom şirketlerin balonuyla ve Enron, WorldCom ve Tyco gibi büyük finansal skandalların gerçekleşmesiyle akıllara kazınan dönem. Ancak, bu sefer kurumsal cevap daha farklı. İş etiğinin gündeme geldiği, değer odaklı bir yönetim geliştirme çabası içinde olaylara karşılık veriliyor. Etik davranışlar, şirketlerin özünde yer almalı Günden güne daha çok şirket, etik olmayan üst düzey yöneticileri tolere etmemeyi seçiyor. Şirketlerin vurgulamak istediği, etik davranışın şirketin özünde yer alması. Etik alanında bir şirket dilinin oluşturulması, sadece çalışanlar için kurumsal beklentileri belirlemek adına değil, aynı zamanda oldukça kompleks ve düzenleyici ortam için de bir kalkan oluşturuyor. Kurumsal değerler, bir grubun paylaşılan inançları, normları ve tavırlarından oluşur. Bu değerler ekseninde, şirket bünyesindeki insanların ortak davranış paternleri gelişir. Kurumsal değerler sadece dekorasyon amaçlı değil, uygulamada esas alınan kriterlerden oluşmalıdır. Enron'un kurumsal değerleri başarılı bir şekilde tasarlanmış olmakla beraber hiç uygulanmamıştır. Üst yönetim için artık dürüstlük, doğruluk ve iş etiği önemli Etkin bir kurumsal kültür, çalışanlar arasında temel düzeyde bağlılık yaratır ve bu bağlılık sayesinde, kurum performans hedeflerine ulaşmak için uğraş verir. 2001'de iş dünyasında yaşananlardan sonra, dürüstlük, doğruluk ve iş etiği üst düzey yönetim tarafından en önemli konular olarak gösterilmektedir. İş dünyasındaki liderler uzun dönemdeki başarı için etkin kurumsal kültürün şart olduğunun artık farkındalar. İş stratejilerini kurumsal kültür ile birleştirmek için adımlar atıyorlar. Örneğin, şirket evliliklerinde farklı kültürel yapıların bir araya gelmesiyle, iki şirketi de entegre edecek kurumsal kültür öğeleri oluşturuyorlar. Kurumsal kültür neler sağlıyor? - Marka, çalışanın vizyonunun şirketin vizyonuyla uyuşması. Şirketin söz verdiği değerleri karşılamasını sınar. - Kültür, bağlılık, çalışanların ve şirketin ihtiyaçlarının uygunluğunun elde edilmesinde anahtar oluşturur. Şirketin markalaşmasını kültür sağlar, şirketin kültüre bağlılığı markayı güçlendirir. - İş etiği, işletme felsefesi ve şirketlerin varoluş amaçlarıyla örtüşür. - Kurumsal sosyal sorumluluk (KSS), şirketler ve toplum arasında şirketin etik haklar ve görevlerini kapsayan bir şemsiye oluşturur. - Kurumsal kültür, şirket ve hissedarların arasındaki manevi hakların korunmasını öngörür. - Şirketler arası ilişkileri düzenleyen etik konular: Düşmanca devralmalar, endüstriyel ispiyonculuğa iş etiği kapsamında önlem alınır. Çalışma alanlarına göre iş etiği Muhasebe etiği . Yaratıcı muhasebe, kazançlar yönetimi, finansal analizde yanlış yönlendirme . İçeriden gelen verilerle piyasalarla oynanamak, menkul değerlerde dolandırıcılık . Borsanın manipülasyonu gibi konularda şirketi ve çalışanları korumak amacını taşır. Kendi içinde bir kontrol mekanizması oluşturur ve şirket ile çalışanlar arası finansal dengeyi kontrol eder. Örneğin, üst yönetim tazminatları, CEO'lara yapılan yüklü ödemeler, rüşvet gibi konularda muhasebe etiği devrede olmalıdır. Muhasebe etiğindeki aksaklıklar Enron ve WorldCom gibi büyük skandallara sebep olabilir. İnsan kaynakları etiği İnsan kaynakları etiği ise, işveren ve çalışan arasındaki ilişkiden doğan etik konularına değinir. Ayrımcılık sorunlarını, yaşa, cinsiyete, ırka, dine, engellilik, kilo ve görünüşe göre ayrımcılığı denetler. İşçilerin hususiyetiyle ilgili konuları gizlilik politikası içerisinde, işyerinin gözetimi, uyuşturucu testi gibi konuları inceler. Şirket hususiyeti: şirketten bilgi sızması ve şirket yolsuzluklarının kamuoyuna duyurulması gibi konularda şirketin sesi olur. Şirket kontratının adil olmasına dair kontrat, işveren ve çalışan arası güç dengesinin kurulmasında rehber oluşturur. İş güvenliği ve sağlık da İK etiği içinde yer alan önemli hususlardır. Satış ve pazarlama etiği Pazarlama etiği, pazarlamada kullanılan ürün ve servis bilgilerinin değer ve davranışlarımızı manipüle etmesine ne kadar izin verilmesi gerektiğini denetler. Pazarlama alanında nerede etik bir çizgi çizilmelidir? Pazarlama etiği medya ve iş etiğiyle paralel işler. Ücretlendirme: Ücret fiksleme, ücret ayrımcılığının önüne geçmede pazarlama etiği rol oynar. Rekabete aykırı uygulamalar: Antitröst kanunu daha genel çizgilerle sınırlamalar getirir. Satış ve pazarlama etiğine zıt düşen pazarlama stratejileri: Greenwashing, tüketicileri şirketin çevre uygulamalarıyla ilgili yanlış bilgilendirme ve ürün veya servisin çevreye sağladığı yararlarla ilgili yanlış yönlendirmesidir. 1986'da Greenwashing terimini ilk kullanan çevre bilimci, Westerveld bir makalesinde otel endüstrisinin 'yeşil yaklaşım'larının havluları tekrar kullanma ricasından ve 'çevreyi kurtaralım' sloganlarından ileri gitmediğini dile getirmiş. Çoğunlukla, atık geri dönüşümü ile ilgili çok az çaba harcandığıni belirtmiştir. Westerveld'e göre, yeşil kampanyalar bir pazarlama silahı olarak prestij ve kazanç sağlama amaçlı kullanılmaktadır. Özellikle satış hilesi olarak uygulanan Bait and Switch (yem at ve değiştir) reklamlarda veya medyada tanıtılan ürünün yerine daha pahalı olan benzer bir ürünün satılmasını amaçlar. Shill, satıcıya yardımcı olmak ve ürünü sattırmak amacıyla, üründen çok memnun kalmış bir müşteri gibi davranan kişiye verilen addır. Topluluk psikolojisi kullanarak müşterileri satışa yöneltmek ana taktiktir. Bu tür kişiler güven uyandıran ve başı çekebilecek karakter özelliklerindedir. Viral pazarlama belli iletişim ağları tarafından gerçekleşen ağızdan ağıza pazarlama. Viral tanıtımlar video klipler, interaktif flash oyunlar, e-kitaplar, yazılımlar, ve SMS'ler aracılığıyla uygulanır. Spamming elektronik posta veya SMS aracılığıyla izinsiz pazarlama mesajlarının kişilere gönderilmesiyle gerçekleşir. Üretim etiği Üretim etiği, üretim yapan şirketin ürettiği ürünün insanlara ve çevreye zarar vermeyeceği ile ilgili garanti vermesini gerektirir. Üretim etiğinde dikkat edilmesi gereken ana konular: Zarar verici, alışkanlık yapan ve tehlikeli ürünler: Tütün, alkol, silah, motorlu araçlar, kimyasallar, bungee jumping. Şirket ve çevre arasındaki etik ilişkiler: Kirlilik, çevresel etik, karbon salımı. Yeni teknolojiyle ortaya çıkan etik problemler: Genetik olarak değiştirilmiş organizmalar, mobil telefon radyasyonu ve sağlık. Ürün testi etiği: Hayvan hakları, hayvanlar üzerinde yapılan testler, ekonomik olarak dezavantajlı gönüllüler üzerinde yapılan testler. Örneğin, Ford Pinto'nun yakıt deposunun konumu gereği arkasından gerçekleşecek bir kaza ile alev alma olasılığını çok yükseltmiştir. Tasarımından kaynaklanan bu ölümcül güvenlik problemi üretim etiği çerçevesinde değerlendirilmelidir. Uluslararası iş etiği İş etiği kavramı ulusal düzeyde 1970'lerde ortaya çıkmış olsa da, uluslararası platformda dikkate alınması 1990'larda gerçekleşmiştir. Uluslararası iş etiğinde, kültürel görecelik gibi alanlar da gündeme gelir. Dünya genelinde değerlerin oluşturmasıyla uluslararası ticari davranışların çerçevesi çizilebilir. Farklı ülkelerdeki iş etiği geleneklerinin, farklı dini ve kültürel yaklaşımların karşılaştırılmalı çalışmalarıyla uluslararası bir standart oluşturulmuştur. Kültürel emperyalizm ve küreselleşme gibi konular uluslararası iş etiğini şekillendirmektedir. Doğru/dürüst çalışmak... Hemen her şirketin büyümek, başarılı olmak üzere uyguladığı farklı stratejileri, öncelikleri, yöntemleri vardır. Bazıları sermaye gücüne inanır, bazıları ham madde zenginliğine... Bazıları hizmet kalitesine önem verirken, bazıları çeşitliliğe eğilir. İş dünyasındaki başarı ve büyüme üstünde bu sayılanların hemen hepsinin belirli bir payı, önemi ve ağırlığı var şüphesiz. Herhangi birinin önemsiz olduğunu, göz ardı edilebileceğini söylemek çok gerçekçi bir yaklaşım olmayacaktır. Ancak, başarı ve büyüme için, bütün bunların yanında ve bunlardan daha önemli bir kavramdan söz etmek gerek. Bir dönem artı bir özellikmiş yanılgısına düşülen, sahip olanları özel kıldığı sanılan bir kavram bu. Sonraları artı bir şey olmadığı, aslında herkesin sahip olması gerektiği yönünde değer yargıları oluştu zaman içinde. Sahip olanları özel kılmaktan çıkarak, sahip olmayanları eksik olarak nitelemeye başladı bu çok eski olmakla birlikte önemi her geçen gün artan kavram. Anlatmaya çalıştığımız konu birçoğunuzun tahmin etmiş olabileceği üzere etik kurallara bağlılık ve dürüstlük. Dürüst ve doğru işler yapıyor imajına sahip olmak, pek çok kriterden, yöntemden, yenilikten daha önemli ve etkin bir rol oynamakta. Hayal tacirliği yapmanın sonu hayal kırıklığı... Temelde her ürün veya hizmet satışı; alıcı ile satıcı arasında yapılmış bir sözleşme anlamını taşır kendi içinde. Sattığınız, sunduğunuz ürün/hizmet yolu ile muhataplarınıza bir vaadde bulunursunuz. Onlara bu ürünü/hizmeti satın aldıklarında neye sahip olacaklarını, nasıl bir kazanım elde edeceklerini belirtmek durumundasınızdır. Etik kurallara bağlılık ve dürüstlük de, tam burada gerekmektedir zaten. Muhatabınız, sizin neyi nasıl yaptığınızı, sizden satın aldığı ürün/hizmetin sonuçlarını en doğru biçimi ile bilmeyi hak etmektedir. Ne ölçüde şık tasarımlar yaptığınız, ürün çeşitliliğiniz, hizmet kaliteniz değil; tam anlamı ile dürüst oluşunuzdur sizi müşterilerinizin aklında, gönlünde kalıcı kılacak olan şey. Müşterileriniz sizden satın alım yaptıklarında söylediğinizden farklı, kötü, yetersiz bir tablo ile karşılaştıklarında, bu durumun yaratacağı tahribatı onarmak çok uzun zaman ve çaba gerektirecektir. Etik kurallara bağlılık konusunda başarılı olabilmenin en temel gerekliliklerinden biri; çalışanlarınızın bu kavrama olan inancı, bağlılığıdır. Ayrıca; çalışanlarınız sizin ne vaat ettiğinizi, müşterilere ne sunulduğunu en doğru biçimi ile benimsemek ve yansıtmak durumundadır iyi bir etik ve güven ortamı yaratılabilmesi için. Bu yaklaşımın önemli aşamalarından biri de; çevreye ve dünyaya saygılı, kurumsal sosyal sorumluluk "KSS" projeleri geliştiren ve topluma bunları en iyi biçimde aktarabilen bir yapılanmaya sahip olmanızdır. Sonuç olarak iyi ve kaliteli işler yaparken, geride ne bıraktığınız; en az birinciler kadar, doğal kaynakları ve çevreyi nasıl kullandığınız da önemlidir. En değerli sermayeniz etik kurallara bağlılığınız ve güvenilirliğiniz olmalıdır. Güvenilirlik hata kaldırmayacak, hassas bir kavram üstelik. Güven; zor kazanılan, bir o kadar kolay yitirilen bir kavram. Çünkü, yıllar içinde yarattığınız güven köprüsünü, yanlış bir hamle veya adım ile saatler hatta dakikalar içinde havaya uçurabilirsiniz.