Enflasyonun gerisinde üretim sorunu var

Enflasyon Tüketici Fiyatları Endeksin’deki genel değişimden izleniyor. Ocak ayında fiyatlar yüzde 1.10 arttı, yıllık artış yüzde 7.24 oldu.

Bu fiyat değişimi ülke genelinde 426 madde halinde izlenen mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimdir.

Ayşe Hanım Teyzem, bu 426 maddenin tamamına para harcamıyor. Onun için önemli olan tencere kaynatmak için satın aldığı gıda maddelerinin fiyatındaki değişim. 

Ocak ayında gıda ve alkolsüz içecek fiyatları yüzde 3.52 arttı. Mutfakta yıllık ortalama fiyat artışı (en az) yüzde 12.61 oldu.

Ayşe Hanım Teyzem gibiler enflasyonu, tencere kaynatmak için ceplerinden çıkan paraya bakarak değerlendiriyorlar.

Türkiye’de en alt gelir grubundan en üst gelir grubuna, tüketim için yapılan her 100 TL harcamanın 25 TL'si gıda harcamasına gidiyor. Dikkat buyurunuz bu ülke ortalamasıdır. Ayşe Hanım Teyzem gibi alt gelir gruplarında 100 TL'lik tüketim harcamasında gıda ve alkolsüz içecek harcamalarının payı 50 lira veya daha da fazla oluyor.

2015 yılının ilk ayı olan ocakta (31 gün içinde)  ülke genelinde fiyatı izlenen 426 mal ve hizmette fiyat artışı ortalama yüzde 1.10 oranında arttı ama gıda ve alkolsüz içeceklerde 31 gündeki artış yüzde 3.52 oranında.

Ocak ayından geriye 12 aylık dönemde gıda ve alkolsüz içeceklerde ortalama fiyat artışı yüzde 12.61 oldu. İşte Ayşe Hanım teyzem için mutfak enflasyonu (en az) budur.

Eğer Ayşe Hanım Teyzemin net geliri bir yılda bu oranda artmamış ise aynı tencereyi kaynatmak için ya başka harcamalarını kısacak, başka harcamalardan kısamıyor ise tencereyi eskisi gibi kaynatamayacaktır.

İyi de durup dururken gıda ve alkolsüz içecek fiyatları neden artıyor? Artıyor, çünkü gıdada üretici fiyatları artıyor. Ocaktan geriye gıda ve alkolsüz içeceklerde üretici fiyatları artışı yüzde 16.57 oldu..

Üretici fiyatı 2 nedenle artar. (1) Üretim yetersizdir. Talebi karşılayamaz. (2) Üretim maliyetleri artmaktadır. Dikkat buyurunuz: Üretici fiyatları artışı, tüketici fiyatlarına tam yansımamış. Yansısa idi tüketici fiyatları daha da fazla artacaktı.

Herşeyin başı üretimdir. Üretim artacak, üretim maliyetleri ucuzlayacak ki, genelde tüketici fiyatları (enflasyon) özelde gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ucuzlasın.
Enflasyonun gerisinde bir üretim olayı olduğu genelde unutuluyor.

Piyasa oyuncuları enflasyonu faiz ve döviz fiyatını belirleyici unsur olarak görüyor. Tüketici enflasyonu harcamalarını artıran bir etken olarak değerlendiriyor.

Ne var ki enflasyonun gerisinde üretim var. Üretici var. Eğer üretim yetersiz ise, eğer üreticinin maliyeti şu veya bu nedenle artıyor ise enflasyonu aşağıya çekmek imkanı olamaz.