Bankaların aktifi GSYH'yi yakaladı

Naki BAKIR

ANKARA - Türkiye'de son yıllarda hızlı bir büyüme süreci yaşayan finans sektörünün toplam aktif büyüklüğü, 1.5 trilyon TL'ye yaklaştı.

DÜNYA'nın; BDDK, Hazine Müsteşarlığı, SPK, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği ve Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği verilerinden yaptığı belirlemeye göre, 419 kuruluşun faaliyet gösterdiği finansal sektörün toplam aktif büyüklüğü bu yılın haziran sonu itibariyle 1 trilyon 483.2 milyar TL olarak gerçekleşti. Sektör aktifler toplamı, ocak-haziran döneminde yüzde 12.8 oranında 168.4 milyar lira büyüdü.

Finansal sektörün aktiflerinin yüzde 77.3 oranındaki 1 trilyon 146.1 milyar liralık bölümü 48 bankaya ait bulunuyor. Bankaların aktif büyüklüğünde yılın ilk yarısında yüzde 13.9 oranında 140.1 milyar liralık artış yaşandı. Haziran sonu itibariyle Merkez Bankası 150.7 milyar liralık aktifi ile ikinci büyük paya sahip olurken, sigorta şirketleri 36.6 milyar, menkul kıymet yatırım fonları 30.9 milyar, emeklilik şirketleri 17.8 milyar, gayrimenkul yatırım ortaklıkları 17.2 milyar, finansal kiralama şirketleri 17 milyar, faktöring şirketleri 15.1 milyar, menkul kıymet aracı kuruluşları 8.9 milyar, tüketici finansman şirketleri 7.2 milyar, emeklilik yatırım fonları 0.9 milyar, varlık yönetim şirketleri ile menkul kıymet yatırım ortaklıkları 0.7'şer milyar, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları da 0.2 miyar liralık aktife sahip bulunuyor.

419 kuruluş faaliyet gösteriyor

Haziran sonu itibariyle finansal sektörde toplam 419 kuruluş faaliyet gösteriyor. Bunların 31 mevduat, 4'ü katılım ve 13'ü kalkınma ve yatırım olmak üzere toplam 48'ini bankalar oluşturuyor. Sektörde 16'sı özel, 9'u kamu olmak üzere 25 yerli, 23 de yabancı sermayeli banka bulunuyor. Haziran sonu itibariyle 74 faktöring, 33 leasing, 11 de tüketici finansmanı şirketi faaliyet gösteriyor. Menkul kıymet aracı kuruluşları 103 adetle sayıca en kalabalık grubu oluşturuyor.  Sigortacılık alanında 16'sı bireysel emeklilik, 1'i reasürans, 41'i de diğer branşlarda olmak üzere toplam 57 sigorta şirketi faaliyetini sürdürüyor. Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının sayısı 31, portföy yönetim şirketleri 28, gayrimenkul yatırım ortaklıkları da 21 olurken, 2 de girişim sermayesi yatırım ortaklığı bulunuyor.

Aktif büyüklüğü 8.5 yılda beşe katlandı

Finansal sektörün aktif büyüklüğünün 2002'den bu yana geçen 8.5 yılda 4 kata yakın bir artışla yaklaşık 5 katına ulaştığı belirlendi. Sektörün aktifler toplamı 2002 sonunda 315.9 milyar lira düzeyinde bulunuyordu. 2005 yılında 500 milyar lirayı aşan aktifler, 2009'da 1 trilyon liranın üzerine çıktı, 2010 sonu itibariyle de 1 trilyon 314.8 milyar lira oldu. Bu yılın haziran sonunda 1 milyar 483.2 milyar lira olan aktif büyüklüğü, 2002 sonuna göre yüzde 369.5'lik artışı ifade ediyor.

2002'den bu yana olan dönemde, bankaların aktif büyüklüğünün yüzde 439 oranında 933.4 miyar lira arttığı dikkati çekiyor. Bankaların toplam aktifleri 2002 yılında 212.7 milyar lira düzeyinde bulunuyordu. Anılan dönemde diğer alanlardaki büyümenin ise genelde düşük kaldığı gözleniyor. Başka deyişle, finansal sektördeki hızlı büyüme, bankalardan kaynaklanıyor.

Banka şubesi sayısı 10 bini aştı

Yılın ilk yarısında bankaların toplam şube sayısı 281 adet artarak 10 bin 281'e, personel sayısı da 3 bin 393 kişilik artışla 193 bin 979'a ulaştı. Banka çalışanlarının sayısında 2005'ten bu yana 4 bine yakın, şube sayısında da 55 binin üzerinde artış olduğu belirlendi. Haziran sonu itibariyle mevduat bankaları 9 bin 600 şube, 175 bin 721 personel; katılım bankaları 641 şube, 13 bin 27 personel; kalkınma ve yatırım bankaları da 40 şube ve 5 bin 231 personel ile hizmet veriyor. Yılın ilk yarısında bankaların toplam ATM sayısı bin 604 adetlik artışla 28 bin 284'e, POS cihazı sayısı da 166 bin adet artarak 2 milyon 201 bin adede ulaştı.

Haziran sonu itibariyle sigortacılıkta 16 bin dolayında, menkul kıymet aracı kurumları da 5 binin üzerinde personel istihdam ediyor.

Bankalar kat kat büyüdü

Son 8.5 yılda Türk bankalarının aktif büyüklüğü karşılaştırıldığında Ziraat Bankası'nın aktif büyüklüğü 3.5, İş Bankası'nın 5.2, ve Garanti Bankası'nın aktiflerinin ise 6.1 kat büyüdüğü görülüyor. 2002 yılında Türkiye'nin 3'üncü büyük bankası olan İş Bankası 2011'de 2'nci büyük olurken Garanti'de 4'üncü sıradan 3'üncü sıraya yükseldi. Bugün ilk 10 banka içinde en hızlı büyüme Fortis ile birleşmenin de etkisi ile TEB'in yaşadığı görülürken ikinci sırada DenizBank yer alıyor. TEB'de büyüme 14.4 kat, DenizBank'ta ise 8.2 kat.

Finansal sektörün aktifleri yıllık milli gelirin yüzde 120'si

Finansal sektörün toplam aktif büyüklüğü, cari fiyatlarla gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) yaklaşık yüzde 120 düzeyine ulaştı.

GSYH'nin cari fiyatlarla 350.5 milyar TL olarak gerçekleştiği 2002 yılında sektörün toplam aktif değeri 212.7 milyar TL ile bunun yüzde 90.1'i düzeyinde bulunuyordu. Finansal sektörün aktif büyüklüğünün yıllık GSYH'ye oranı izleyen iki yılda gerileyerek yüzde 81.4'e düştükten sonra, yabancı sermaye akımlarında hızlanma ve bankacılık sektöründe büyük birleşme ve devralma operasyonlarının yaşandığı 2005'ten itibaren yükselişe geçti. Finansal sektörün toplam aktif büyüklüğü ilk kez 2008 yılında milli gelirin üzerinde bir büyüklüğe ulaştı. 2009'da GSYH'nin yüzde 115.1'ine ulaşan finansal kesimin aktif büyüklüğü,  2010'da da yüzde 119'sine kadar yükseldi. Bu yıl haziran sonu itibariyle 1.5 trilyon liraya yaklaşan aktif büyüklüğü ise yılın tümünde 1 trilyon 215 milyar lira dolayında beklenen GSYH'nin şimdiden yüzde 122'sine ulaşmış bulunuyor.