25 soruda iş sağlığı ve güvenliği (2)

Celal ÖZCAN - PwC Türkiye İş ve Sosyal Güvenlik Hizmetleri Kıdemli Danışmanı

Bir önceki yazımızda, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak işverenlere önemli yükümlülükler, çalışanlara ise bazı yeni haklar getiren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nda (İSGK) ön plana çıkan ve merak edilen hususlarla ilgili soruları cevaplandırılmaya başlamıştık.
İkinci yazımızda da önemli olan hususların cevaplandırılmasına devam edilecektir.

Soru - 7: İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri için hangi nitelikte personel çalıştırılması gerekmektedir?
İSGK'ya göre, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işverenlerce, çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilecektir.
Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamı veya bir kısmı ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet satın alınarak yerine getirebilecektir.
Ancak, belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini işveren kendisi de üstlenebilecektir.
İşveren, görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılayacaktır.
Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu olmayacaktır.
Ancak, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kuracaktır.

Soru - 8: İş güvenliği uzmanları bütün işyerlerinde görev alabilecekler midir?
İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları gerekmektedir.
Ancak, İSGK'nın geçici 4' üncü maddesinde yapılan düzenleme uyarınca, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde kanunun yürürlüğe girdiği (30 Haziran 2012) tarihten itibaren dört yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süreyle (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılacaktır.

Soru - 9: İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının görev, yetki ve sorumlulukları nelerdir?
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek, bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde ise bu hususu Bakanlığın yetkili birimine intikal ettirmekle yükümlü olacaklardır.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle hiçbir şekilde kısıtlanamayacak ve bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürüteceklerdir.
Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumlu olacaklardır.
Ayrıca, çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi Bakanlıkça belirlenen sürece askıya alınacaktır.

Soru - 10: Risk değerlendirmesiyle ilgili işverenlere nasıl bir yükümlülük getirilmektedir?
İSGK'da risk değerlendirmesi, "İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar" şeklinde tanımlanmıştır.
Bu çerçevede, işverenler, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmak veya yaptırmakla yükümlü olacaklardır.

Soru - 11: İşverenlerin acil durum, yangınla mücadele ve ilk yardım konularında hangi yükümleri olacaktır?
İşverenler, meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek acil durum planlarını hazırlamak, önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirmek, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatlarını yaptırmak, ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlamak, özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapmakla yükümlü olacaklardır.
Soru - 12: Çalışanlar hangi durumlarda çalışmaktan kaçınabileceklerdir?
Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, bu kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebileceklerdir.
Kurul veya işverenin, çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilecektir.
Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer haklarında herhangi bir kesinti yapılmayacaktır.
Ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda ise, çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği kuruluna veya işverene başvurmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk edebileceklerdir. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı da hakları kısıtlanamayacaktır.
Soru - 13: Çalışanlar iş sağlığı ve güvenliğinden dolayı hangi durumda iş sözleşmesini feshedebileceklerdir?
İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebileceklerdir.
Soru - 14: Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülükleri nelerdir?
Çalışanlara,
- İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerinin tehlikeye düşürmemesi,
- İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarının kurallara uygun şekilde kullanılması, bunların güvenlik donanımlarının doğru olarak kullanması, keyfi olarak çıkarılmaması ve değiştirilmemesi,
- Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımın doğru kullanılması ve korunması,
- İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber verilmesi,
- Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapılması,
- Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapılması,
şeklinde yükümlülükler öngörülmüştür.